Сабыйның баш мие үсешенең үзенчәлекләре турында
Сабыйның баш мие олы кешенең баш миеннән шактый аерыла. Баланың беренче унике аенда бик тиз үсеш күзәтелә. Бу чорда аның буе ике тапкыр арта, ә тән авырлыгы өч тапкыр арта. Шулай да, баш мие үсеше тагын да тизрәк бара. Баш мие ана карынында бала туганчы ук барлыкка килгән күзәнәк нейроннарыннан тора. Туганда ук аларның саны 80150 миллиардтан артык тәшкил итә (кайбер очракларда хәтта күбрәк). Әмма нейроннарның булуы әле тулы акыл эшчәнлеге өчен төп фактор түгел. Нейроннар бер-берсенә бәйләнеп, синапслар (нейрон бәйләнешләре) барлыкка китерергә тиеш.
Бала яңа тәҗрибә туплагач, аның миендә синапслар барлыкка килә. Фәнни тикшеренүләр күрсәткәнчә, беренче елларда кешедә секундына җиде йөзгә якын синапс барлыкка килә.
Баланың баш мие кабыгының төрле өлешләрендә нейрон бәйләнешләре булдыру процессы тигезсез бара. Кайбер өлкәләр интенсиврак үсә, ә башкаларында акрынлашу күзәтелә. Баланың билгеле бер чорларда иң сизгер булган күнекмәләрен үстерү уңышларга китерергә мөмкин. Мәсәлән, баланың беренче елында сөйләм, физик һәм эмоциональ үсеш өчен җаваплы булган ми зоналарында бәйләнешләр актив формалаша. Шул ук вакытта уку һәм исәп белән шөгыльләнүне әлегә кичектереп була. Баланың нейрон челтәрләре формалашуы түбәндәге факторларга бәйле:
- алган тәҗрибә;
- туганнары белән аралашу;
- тойгы органнары (күрү, ишетү, тәм, ис, кагылу) аша килгән яңа мәгълүмат;
- туганнары белән эмоциональ бәйләнеш.
Барлык факторлар бергәләп баш миендә актив рәвештә бәйләнешләр булдырырга, аны өйрәтергә, яңа күнекмәләр алырга ярдәм итә.